Phần mềm thống kê Y sinh học EPIDATA

09:40 ,26/10/2010

Đối với các nhà khoa học trong lĩnh vực y sinh học, các phần mềm thống kê là công cụ đắc lực nhất giúp họ trong việc quản lý cơ sở sử liệu và phân tích đưa ra các kết quả mong muốn nhanh, chính xác và độ tin cậy cao.

Tổ chức Y tế thế giới rất quan tâm đến lĩnh này và từ rất sớm đã hợp tác với cơ quan phòng chống bệnh Hoa kỳ  đưa ra phần mềm thống kê sinh học đơn giản, dễ sử dụng và có độ tin cậy cao với EPI-INFO từ thập kỷ 90 của thiên niên kỷ trước và được sử dụng miễn phí. Trải qua gần 20 năm Epi-info đã là một công cụ hửu ích cho tất cả những ai làm công tác trong lĩnh vực y học đặc biệt trong công tác y tế dự phòng, ngày nay với sự phát triển của công nghệ thông tin,  Epi-info tuy vẫn sử dụng tốt nhưng đã bộc lộ một số phiền toái cho người sử dụng đó là do phần mềm này thiết kế chạy trên nền hệ điều hành MSDOS nên hiện tại gặp nhiều khó khăn khi chạy trên nền Windows đặc biệt các bản Win phiên bản mới gần đây từ win 2000 về sau. Nhằm khắc phục,Tổ chức Y tế thế giới đưa ra các phiên bản Epi-info 2000, nhưng nó lại bộc lộ nhược điểm là khó khăn cho người sử dụng.

Năm 2003 Tiến sĩ  Jens M. Lauritsen, người  Denmark  phối hợp với  “Odense Denmark  Program”  do Jens M.Lauritsen & Michael Bruus đã thiết kế phần mềm quản lý số liệu EPIDATA. Sau nhiều cải tiến,  năm 2008 họ cho ra đời phiên bản Epidata 3.1 thử nghiệm và cho sử dụng miễn phí. Phần mềm này thực ra là một bản sao Epi-Info chạy trên nền win 9x-2000 và các phiên bản mới của hệ điều hành windows, sau một thời gian sử dụng thấy hiệu quả, tôi giới thiệu tóm tắt một số kỹ năng  sử dụng Epidata 3.1

Thông tin về phần mềm Epidata 3.1:

EpiDat 3.1 phần mềm quản lý, nhập số liệu và xây dựng các văn bản. Nó cho phép nhập tất cả các giá trị của các bản điều tra dạng câu hỏi trong lĩnh vực Y sinh học.

Epidata 3.1 phù hợp với các số tập dữ liệu đơn giản, như bộ câu hỏi đơn hoặc các form trong các labo. Phần mềm EpiData được tải miễn phí:  http://www.epidata.dk/download.php

Cài đặt

Từ thư mục Epidata trên máy theo địa chỉ mà người sử dụng đã tải về, ví dụ nếu thư mục epidata người sử dụng trong ổ D:\ thứ tự các bước như sau: mở thư mục epidata từ ổ D, chọn thư mục Epidata, mở thư mục epidata bằng cách kích đúp chuột trái, chọn setup-epidata.exe, kích đúp file này. Cửa sổ hội thoại setup hiện lên

Thực hiện các bước như nhà cung cấp hướng dẫn như sau: chọn next, chọn I accept the agreement, chọn next tiếp. Kết thúc, phần mềm Epidata 3.1. được cài đặt vào máy người sử dụng.

Làm việc với Epidata 3.1

Mở Epidata bằng cách chọn Start/program / epidata/epidata3.1. Màn hình epidat 3.1 xuất hiện. Giao diện gồm 1 dòng menu và 2 dòng thanh công cụ. Nhóm công cụ từ trái qua phải gồm: Define data  (sử dụng để tạo mẫu form vào số liệu có đuôi .qes như  Epi-info), Make Data File (Tạo form vào số liệu có đuôi .rec), Check ( tạo các lệnh kiểm soát nhập số liệu), Enter data ( Mở form và nhập số liệu), Document ( các chức năng văn bản), Export Data ( chuyển đổi các file thuộc hệ thống dữ liệu) để phân tích.

Làm việc với từng nhóm lệnh

Define data : Xây dựng mẫu form vào để vào số liệu. Mỗi một biến số có 3 thông tin : Tên trường (field) hoặc biến số (variable), giá trị của biến số được mô tả định tính  (ký tự chữ)ví dụ  giới tính, giá trị của biến số được mô tả định lượng (ký tự số)

Một vài key mô tả đặc điểm của các giá trị trường:

-Trường chữ __________ dùng key Shift -, độ rộng của trường theo số lần nhấn

-Trường  số ###               dùng key  Shift #

-Trường thời gian  <dd/mm/yyyy>

-Từ thanh công cụ chọn nhóm lệnh Define data

Chọn dòng new .qes file nếu làm form mới.Chọn Open .qes file nếu đã có file .qes cũ mở ra để sửa.

Xây dựng một định dạng form mới .qes từ Epidata: Từ cửa sổ Epidata 3.1. chọn ô define data/ new .qes file. Cửa sổ tạo form xuất hiện. Tạo bộ form như ví dụ sau:

Kết thúc đặt tên file, ghi vào thư mục với đuôi .qes. Như vậy ta đã có một định dạng form vào số liệu.

Tạo form Nhập số liệu

Tạo lập form mới vào số liệu từ file .qes. Từ cửa sổ màn Epidata 3.1. chọn ô số 2. make data file. Hộp thoại “ Cread data from .qes” hiện lên. Gõ tên file qes cần mở tại dòng enter name of .qes ví dụ ta có file iachay.qes. Đặt tên file form nhập số liệu  ví dụ tên file iachay.rec. Và nhấn OK. Hộp thoại đặt tên phụ xuất hiện ta đánh  tên do người dùng  định đặt và nhấn OK. Máy thông báo việc tạo file.rec được thiết lập.

Nhập số liệu

Từ màn hình Epidata 3.1. chọn  ô số 4.  enter data. Hộp thoại  Open xuất hiện . Chọn file iachay.rec, chọn  Open. Màn hình nhập số liệu nguyên nhân ỉa chảy xuất hiện. Dựa trên các giá trị kết quả của các mẫu diều tra ta nhập các giá trị vào file tương ứng. Kỹ năng nhập số liệu cũng giống như nhập EPI-INFO.